ભારતમાં દૂધનો ભાવ સૌથી ઓછો તેનો વિરોધ કરશો તો ખેડૂતોની આવક કેવી રીતે વધશે : અમૂલના મેનેજિંગ ડાયરેક્ટર

ભારત દૂધનું સૌથી વધુ ઉત્પાદન કરે છે.  પશુપાલન કૃષિના જીડીપીમાં મોટો ફાળો આપે છે. આવી સ્થિતિમાં દૂધ ક્ષેત્રને બજેટથી ઘણી અપેક્ષાઓ છે. તાજેતરમાં જ લોકોએ દૂધના ભાવમાં વધારા અંગે નારાજગી વ્યક્ત કરી હતી. અમૂલ ડેરીના મેનેજિંગ ડાયરેક્ટર આર.એસ. સોઢીએ મની ભાસ્કર સાથે વાત કરી હતી અને દૂધના ભાવમાં વધારા પાછળના કારણો, આગામી બજેટથી તેમની અપેક્ષાઓ અને દેશમાં દૂધનો વપરાશ વધારવાના ઉપાયો વિશે જણાવ્યું હતું. વાતચીતમાં તેમને પૂછેલા પ્રશ્નો અને જવાબના અંશો અહીં આપ્યાં છે.

દૂધના ભાવ વધારા અંગેના પ્રશ્નનો જવાબ આપતા સોઢીજીએ જણાવ્યું હતું દૂધની કિંમતમાં વધારો થતાં જ લોકો સવાલ શરૂ કરે છે કે કેમ ભાવ વધારો કર્યો પણ જ્યારે પેટ્રોલની કિંમતોમાં વધારો થાય છે ત્યારે આ સવાલ ઉભો થતો નથી. દૂધના ભાવ વધતાં જ લોકો પૂછપરછ શરૂ કરે છે. જો દૂધના ભાવમાં વધારો નહીં થાય તો ખેડૂતોની આવક કેવી રીતે વધશે? દર વર્ષે લોકોનો પગાર વધે છે, મોંઘવારી વધે છે, તે જ રીતે ખેડૂતોની આવક કેમ ન વધવી જોઈએ? દૂધના ભાવની વાત કરીએ તો છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં દૂધના ભાવમાં લિટર દીઠ ચાર રૂપિયાનો વધારો થયો છે. આ ત્રણ વર્ષમાં સરેરાશ 8-9 ટકાની વૃદ્ધિ છે. આ ઉપરાંત, દૂધમાં સરેરાશ ફુગાવાનો દર 2.7 ટકા રહ્યો છે. તેની તુલનામાં, પેટ્રોલને વધુ ફુગાવો મળ્યો છે અને લોકોના પગારમાં વધુ વધારો થયો છે.  જ્યારે ગાયો અને ભેંસના ઘાસચારાના ભાવમાં છેલ્લા વર્ષ કરતા 30 થી 35 ટકાનો વધારો થયો છે. આવી સ્થિતિમાં ખેડૂત માટે દૂધના ભાવમાં વધારો કરવો જરૂરી છે.

SOURCE : INTERNET

ખાદ્ય ફુગાવા અંગેના પ્રશ્નનો જવાબ આપતા તેમણે કહ્યું કે, જો દૂધ, શાકભાજી, ફળો અને અન્ય ખાદ્ય ચીજોના ભાવ વધશે તો શહેરોના ઉદ્યોગોએ લોકોનું વેતન વધારવું પડશે. જો વેતન વધારવા પડશે તો ઉદ્યોગોનો તેમનો નફો ખોવાઈ જશે. આવી સ્થિતિમાં, આ લોકો ગામડાની કોઈ વસ્તુનો ભાવ વધારવા દેતા નથી. કિંમતોમાં વધારો થતાં તેઓ સરકારને અંકુશમાં રાખવા મીડિયા દ્વારા દબાણ લાવવાનું શરૂ કરે છે.  મને લાગે છે કે સરકારે ખાદ્ય ફુગાવાને કદી નિયંત્રિત ન કરવો જોઇએ.

ખેડુતોની આવકમાં વિશેના સવાલનો જવાબ આપતા તેમણે કહ્યું કે જ્યારે દેશ સ્વતંત્ર હતો ત્યારે ગામડામાં અથવા શહેરમાં ક્યાંય પણ રહેતા પરિવારની સરેરાશ આવક એક સરખી હતી. હવે તેનો ગુણોત્તર 1: 5 છે કારણ કે શહેરમાં આવક વધી રહી છે, જ્યારે ગામમાં આવક વધી નથી. ભારતમાં દૂધનો ભાવ વિશ્વમાં સૌથી ઓછો છે. અહીં દૂધનો 80% ભાવ ખેડૂતોના ખિસ્સામાં જાય છે, જ્યારે અન્ય દેશોમાં દૂધના ભાવના 30-35% જ ખેડૂતોને મળે છે.  આપણા દેશમાં દૂધની સપ્લાય ચેન આખા વિશ્વમાં શ્રેષ્ઠ છે, પરંતુ જેમ જેમ ફુગાવો વધતો જાય છે તેમ તેમ, ખેડૂતોની આવકમાં પણ વધારો થવો જોઈએ.  2014-15માં સ્ક્રિમ્ડ મિલ્ક પાવડરની કિંમત 260-270 રૂપિયા હતી.  2015-2016માં તે ઘટીને 150 રૂપિયા થઈ ગઈ, જેના કારણે ખેડુતોને મળતા દૂધના ભાવ ઘટીને પ્રતિ લીટર 18 રૂપિયા થઈ ગયા. હવે આ દૂધની કિંમત વધીને 31-32 થઈ ગઈ છે ત્યારે લોકોને લાગે છે કે દૂધનો ભાવ વધ્યો છે.

દૂધ અને ડેરી ઉત્પાદનોની કિંમતોના ભાવ વધારા વિશે સોઢીએ જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લા એક વર્ષમાં માખણ, ચીઝ, ઘી અને દૂધના પાવડરના ભાવમાં પાંચથી છ ટકાનો વધારો થયો છે. અમૂલ પાસે આવતા કેટલાક મહિનામાં માખણ, પનીર, ઘીના ભાવમાં વધારો કરવાની કોઈ યોજના નથી. જો કિંમતોમાં વધારો થાય છે તો પછી તેઓ સામાન્ય ફુગાવા અનુસાર વધારશે તેનાથી વધારે નહીં અને નજીકના ભવિષ્યમાં દૂધની કિંમતોમાં વધારો થવાનો નથી.

દેશમાં દૂધની કમી વિશેના પ્રશ્નનો જવાબ આપતા જણાવ્યું કે ભારતમાં પુષ્કળ દૂધ ઉપલબ્ધ છે. દૂધ ઉત્પાદનમાં આપણે પ્રથમ નંબરે છે. લોકો ફક્ત એટલું જ કહેતા હોય છે કે દૂધની અછત છે, કારણ કે દૂધનો ભાવ વધ્યો છે. ભારતમાં દૂધનો વપરાશ પણ ઓછો નથી. 70 ના દાયકાના મધ્યભાગ સુધી ભારતમાં દૂધનો માથાદીઠ વપરાશ દરરોજ 110 ગ્રામ હતો, હવે દેશની વસ્તી અઢી ગણી વધી છે અને માથાદીઠ દૂધનો વપરાશ દિવસ દીઠ 380 ગ્રામ થઈ ગયો છે. વસ્તી વધી હોવાથી દૂધનો વપરાશ પણ વધ્યો છે. જો વિશ્વની તુલના કરવામાં આવે તો, દરરોજ વૈશ્વિક માથાદીઠ દૂધનો વપરાશ 320-330 ગ્રામ છે તો ભારત તેના કરતા વધારે વપરાશ કરે છે. ભારતમાં દૂધનો વપરાશ વિવિધ પ્રદેશોમાં જુદો છે.  ઉત્તર ભારતમાં દૂધનો માથાદીઠ વપરાશ 700-800 ગ્રામ છે જ્યારે ઉત્તર પૂર્વના રાજ્યોમાં તે માત્ર 100-125 ગ્રામ છે. દેશમાં જે રીતે દૂધનો વપરાશ વધી રહ્યો છે આપણે આવતા 20-25 વર્ષોમાં અમેરિકાની બરાબર થઈશું.

અમૂલને બજારમાં અત્યાર સુધીની સૌથી મોટી દૂધની બ્રાન્ડ કેવી રીતે બની એમ પૂછતાં આર.એસ. સોઢીએ જણાવ્યું હતું કે અમૂલે હંમેશાં બે બાબતોની કાળજી લીધી છે એક ઉત્પાદકોને યોગ્ય ભાવ મળે અને ગ્રાહકોને યોગ્ય કિંમતે શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તાવાળા ઉત્પાદનો મળે છે. અમૂલ ક્યારેય ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા સાથે રમી નથી. અમે ગામડાંના દૂધને ગ્રાહકો સુધી પહોંચાડવા સુધીમાં ચાર વખત દૂધનું પરીક્ષણ કરીએ છીએ. આટલું જ નહીં 55-60 વર્ષ પહેલા અમૂલની આઈસ્ક્રીમ અથવા છાશની રેસીપી જે  હતી તે જ આજે છે, એટલે જ લોકોને અમૂલનો સ્વાદ ગમ્યો છે.

અમૂલ પર લોકોના વિશ્વાસ વિશે તેમણે કહ્યું કે અમે એવું ક્યારેય નથી કર્યું કે જો કોઈ ઉત્પાદન વધુ સફળ થાય તો તેની ગુણવત્તામાં ઘટાડો કરીને અમે વધારે નફો મેળવી શકીએ. ઉત્પાદનોના ઉત્પાદન ખર્ચને ઘટાડવા માટે અમે ક્યારેય ખર્ચાળ ઘટકોને બદલે સસ્તા અથવા કૃત્રિમ ઘટકોનો ઉપયોગ કર્યો નથી. આ ઉપરાંત જો ઉત્પાદનો સફળ થાય તો અમે લોકો પાસેથી મનસ્વી પૈસા કદી વસૂલતા નથી. તેથી લોકો અમૂલમાં આંધળો વિશ્વાસ ધરાવે છે. આવો વિશ્વાસ ફક્ત તેઓ તેમના ધર્મમાં જ રાખે છે, જ્યાં તેઓ પ્રશ્ન કરતા નથી. અમે ઇચ્છીએ છીએ કે લોકોનો અમૂલ પર એવો વિશ્વાસ રહે કે તેઓ દુકાન પર જાય અને સીધુ જ અમૂલનું પેકેટ ઉપાડે.

બજેટમાં પશુપાલન માટે નાણાંની ફાળવણી અંગે આર એસ સોઢીએ જણાવ્યું હતું કે દેશના જીડીપીમાં કૃષિનો હિસ્સો 17 ટકા છે અને કૃષિના જીડીપીમાં પશુપાલનનો હિસ્સો 30 ટકા છે.  તેની તુલનામાં જો કૃષિ માટે સરકારનું બજેટ આશરે 1.75 લાખ કરોડ છે, તો તેમાં પશુપાલનનો હિસ્સો ફક્ત ત્રણ હજાર કરોડનો છે. તો સરકાર જે ખેડૂતોની પાસે ખેતર નથી તેમને એક રીતે બજેટનો હિસ્સો માનતી જ નથી. આખું બજેટ મોટા જમીનદારો માટે છે જેઓ જમીન ધરાવે છે. તેમને લગભગ દરેક વસ્તુમાં સબસિડી મળે છે. પશુપાલકોને કોઈ સબસિડી મળતી નથી. આવી સ્થિતિમાં સરકારના બજેટનો ઓછામાં ઓછો એક ટકા હિસ્સો પશુ માલિકો માટે હોવો જોઈએ. જો સરકાર ઇચ્છે છે કે દૂધનો ભાવ ઓછો થાય તો ખેતીને જે રીતે ફંડ અને સબસિડી મળે છે તે જ રીતે પશુપાલકોને પણ મળવી જોઈએ તેવી જોગવાઈ કરવામાં આવે. આમાં, ઘાસચારોનો ભાવ સસ્તો કરવો, પશુઓ ખરીદવા માટેની લોન સસ્તી કરવી. જો દૂધનો ઉત્પાદન ખર્ચ ઓછો થશે તો ખેડૂતો સસ્તું દૂધ વેચી શકશે.

પશુપાલકોની આવક પર આવકવેરા પર પ્રકાશ પાડતા તેમણે જણાવ્યું કે ભારત સરકાર ચાર ટકાના દરે ક્રોપ લોન આપે છે જ્યારે કોઈ ખેડૂત પાસે જમીન ન હોય અને તેને પશુઓની ખરીદવી કરવી હોય તો તેને દસ ટકા પર લોન મળે છે. તેથી લાગે છે કે ડેરી કૃષિના અગ્રતા ક્ષેત્રમાં શામેલ નથી. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે, જો કોઈ ખેડૂત વીસ કે ત્રીસ એકર જમીન ધરાવે છે, તો તેની કૃષિ આવક પર કોઈ કર લાગતો નથી, પરંતુ જો ખેડૂત પાસે વીસ ગાય અથવા ભેંસ હોય અને તેની પાસે એક એકર પણ જમીન ન હોય, તો પણ ખેડૂતની આવક પર ટેક્સ લાગી શકે છે.

સરકાર ડેરી ઉત્પાદનોને પર લાગતા ટેક્સ વિશે તેમણે કહ્યું કે સરકાર ઘીને લક્ઝરી પ્રોડક્ટ માને છે, તેના પર 12 ટકાનો ટેક્સ લાગે છે. જ્યારે મેલાસીયા, થાઇલેન્ડ, ઇન્ડોનેશિયાથી રિફાઇન્ડ તેલ આવતું હોય ત્યારે ફક્ત 5% જીએસટી આવે છે.  જીએસટીના કારણે ખેડૂતને દૂધના ત્રણથી ચાર રૂપિયા ઓછા મળે છે. જો સરકાર જીએસટીમાં ઘટાડો કરશે તો ખેડૂતને દૂધમાં ત્રણથી ચાર રૂપિયા વધુ મળશે અથવા ગ્રાહકોને ચાર રૂપિયા સુધીનું સસ્તુ દૂધ મળશે.